Finisaż wystawy ”Śląskie obrazki ludowe pod szkłem” rozpocznie się w piątek, 9 marca br. o godzinie 17. Będziemy mieli możliwość jeszcze raz zachwycić się obrazkami malowanymi światłem. Zjawisko tego unikatowego malarstwa charakteryzowało region Śląska w XVIII i XIX w.
Na pewno pod jego urokiem pozostają uczestnicy warsztatów malarstwa obrazków na szkle, których prace będziemy też mogli zobaczyć w czasie piątkowego spotkania, na które serdecznie zapraszamy. Wstęp wolny.
Śląskie ludowe malarstwo na szkle
Wiek XVIII to czas, kiedy pojawiają się bardzo liczne warsztaty ludowe zajmujące się chałupniczo malarstwem na taflach szklanych, wykorzystujące techniki malowania na szkle na zimno. Techniki te są dobrze im znane, artystami bowiem zostają robotnicy zatrudnieni w hutach szkła. W okresach przymusowych przestojów pieców hutniczych, które czasami trwały nawet i pół roku, robotnicy szukali dodatkowego źródła dochodu, które dawała im twórczość ludowa. Duże zapotrzebowanie na obrazki świętych malowanych na szkle wiązało się z trwającą akcją kontrreformacyjną. Zaowocowało to nasileniem pobożności religijnej i ożywieniem ruchu pielgrzymkowego. Znacznie też wzrosło zapotrzebowanie na „święte” obrazki. Do twórców ludowych zajmujących się ich malowaniem przybywali kramarze z różnych miejscowości pątniczych oraz handlarze wędrowni, którzy rozwozili obrazy po wsiach i odpustach, nazywano ich „obraźnikami”. Docierali oni nawet do najwyżej położonych w górach wiosek oraz do krajów ościennych.
Sprzedaży obrazów towarzyszył cały rytuał. Obraźnik, wchodząc do domu, najpierw modlił się z domownikami do już posiadanych przez nich obrazów. Następnie odczytywał stosowne fragmenty Ewangelii, a także zachwalał skuteczność modlitw do patronów, których wizerunki mógł zaoferować. Po dokonaniu transakcji handlarz sam wieszał na ścianie nowy nabytek gospodarzy. W ten sposób chłopom niezwykle trudno było odmawiać ich zakupu, a domowa kolekcja obrazów powiększała się w sposób niemal naturalny.
Śląsk, obok Czech, Słowacji, Rumunii Niemiec i Polski, należy do krajów, w których do dzisiaj przetrwała największa liczba przykładów ludowego malarstwa na szkle. Najwięcej eksponatów znajduje się w kolekcjach państwowych i prywatnych na Śląsku, w Małopolsce oraz na Kaszubach.
Malowanie obrazków ludowych na szkle to fenomen artystyczny, który pojawił się na terenie Śląska, Czech Austrii, Bawarii w pocz. XVIII w. Wielu badaczy tematu uważa obszar hrabstwa kłodzkiego oraz graniczące ze Śląskiem terytoria północno-wschodnich Czech za kolebkę ludowego malarstwa na szkle w Europie Środkowej. Świadczy o tym czas ich powstania (Skalice -połowa XVIII w., Lasówka II. poł. XVIII w.), jak i stylistyka powtarzana później w innych regionach. Wiele ośrodków malarskich w Czech, Słowacji Austrii i Bawarii Polsce powielało najbardziej typowe przedstawienia.
Pracownie malarskie powstawały najczęściej w pobliżu hut szkła, bo te zaopatrywały malarzy ludowych w szklane podobrazia. Ludowi artyści trudniący się malowaniem obrazków na szkle to najczęściej robotnicy pracujący w hutach. Do najstarszych osad szklarskich na Dolnym Śląsku należało Międzylesie (Mittelwald 1358 ) oraz powstałe w XIV i XV w. ośrodki w Marcinkowie (Martinsberg), Szklarce (Glasegrund), Idzikowie (Kieslingswalde), Międzygórzu (Wölfelsgrund), Długopolu Górnym (Oberlangenau) i Różance (Rosenthal). W XVI i XVII w. utworzono w pobliżu lasów wiele nowych ośrodków. Do najbardziej znanych należały manufaktury w Jugowie (Hausdorf), Strachocinie (Schreckendorf), Szklarskiej Porębie (Schreiberhau), Lasówce (Kaiserswalde).
Po stronie austriackiej hrabstwa kłodzkiego, dziś teren Czechosłowacji, działały huty w Bedřichovce Deštné, Harrachovie, Novém Svéte, Turnovie i Jabloncu. Na terenach przygranicznych Śląska Cieszyńskiego i w północnych Morawach funkcjonowały huty w Malenovicach, Nošovicach, Raškovicach, Kolštýne, okolicach Vrbna pod Prad?dem. Rozwój przemysłu szklarskiego na Śląsku wynikał z łatwego dostępu do surowca opałowego oraz piasku szklarskiego. Osiedlali się tutaj uznani mistrzowie z terenu Niemiec i Czech. W większości z wymienionych ośrodków wytwarzano szkło szybowe (taflowe) i naczyniowe.
Osiemnastowiecznym Śląskiem wstrząsały liczne kryzysy ekonomiczno-społeczne i polityczne, będące wynikiem konfliktu austriacko – pruskiego, zakończonego zagarnięciem Dolnego i Górnego Śląska przez Prusy. W granicach Austrii pozostała część hrabstwa kłodzkiego, Śląsk Opawski i Śląsk Cieszyński. Zmiana administratora oznaczała również zmianę panującego wyznania. Antyklerykalna polityka władz pruskich względem Kościoła katolickiego doprowadziła do konsolidacji wyznawców tej religii. W wyniku działalności kontrreformacyjnej ożywieniu uległo życie społeczeństwa katolickiego. Na Śląsku zlokalizowanych było wiele ośrodków pątniczych, odwiedzanych przez liczne rzesze wiernych: Wambierzyce, Bardo, Stary Wielisław, Góra Igliczna k. Międzygórza, Góra św. Anny, Králiky, Frýdek-Mistek, Zláte Hory, Svaty Kopeček.
